Thể biện chứng

Biện chứng là một thể loại dùng lý lẽ và những bằng chứng để bảo vệ quan điểm của mình trong văn nói và văn viết. Biện chứng được sử dụng khi có tranh luận giữa những quan điểm khác nhau nhưng có hướng đạt được sự đồng thuận.

 Nhưng em cần hết sức chú ý là, nếu muốn bảo vệ quan điểm của mình bằng mọi giá thường dẫn đến những căng thẳng trong tranh luận, đôi khi phá vỡ cuộc tranh luận. Ðể có thể có những phản ứng mềm dẻo với đối tượng tranh luận, em nên đặt ra cho mình mục đích tối thiểu và mục đích tối đa. Ðiều này sẽ giúp em sẵn sàng chấp nhận một ý kiến dung hoà. Bằng chứng giúp cho em biện luận những gì em đã khẳng định.

Bằng chứng có nhiều dạng: những số liệu (kinh nghiệm thực tế, những thống kê), quan điểm của những nhân vật nổi tiếng (những câu kinh điển được nhiều người nhắc tới), những hệ giá trị đã được đa số công nhận (ví dụ: Ðạo làm con phải có hiếu với cha mẹ)...

Trong việc thảo luận, em nên tạo được bầu không khí độ lượng, đi thẳng vào vấn đề để tối tượng tranh luận với em hiểu được rằng, em tôn trọng họ và em sẵn sàng tìm một biện pháp dung hoà chứ không cãi lấy được.

Ngược lại, nếu em tìm cách bắt nạt đối tượng tranh luận, em đã tạo nên không khí căng thẳng và có thể làm hỏng cuộc tranh luận.

 

Những đề tài như thế nào là những đề tài có thể tranh luận? Những khẳng định dưới đây, em đồng ý điểm nào, không đồng ý điểm nào?

1.      Bạn bè có thể thay thế được tình cảm gia đình.

2.      Ðối với tuổi trẻ ở các nước phương Tây, ai cũng có cơ hội phát triển như nhau.

3.      Trong lĩnh vực kinh tế và khoa học kỹ thuật, khái niệm tiếng Anh càng ngày càng nhiều. Ðó là xu hướng không thể khác.

4.      Ðàn ông không nhất thiết phải là người kiếm ra tiền cho gia đình. Có khi đàn ông chỉ ở nhà nội  trợ , có sao đâu!

Những đề tài như trên thường có nhiều quan điểm trái ngược nhau. Khi đưa những đề tài trên ra thảo luận trong một nhóm khá đông, có lẽ không ai đạt được 100% đồng thuận .

Em hãy cho biết ý kiến của em về 4 nhận định trên!

Em hãy trao đổi những ý kiến đó với bạn cùng lứa để xem ý kiến của bạn kia thế nào!

 

Các em hãy tham gia thảo luận câu chuyện sau đây!

 

Ở tuổi 14, em có được phép ở nhà một mình không?

 Ðáng lẽ đi nghỉ hè cùng với gia đình thì Hương (14 tuổi) và Lan (15 tuổi) muốn cùng nhau ở lại nhà của gia đình Hương. Cả hai bạn đã chuẩn bị những lý lẽ để đối đáp với bố mẹ:

1.      Bạn Thu cùng lớp cũng đã từng ở nhà một mình khi mẹ bạn ấy phải nằm viện một tuần.

2.      Bố mẹ đi nghỉ một mình thì tốt hơn, vì  chúng con không quấy rầy bố mẹ mà.

3.      Chúng con sẽ không bao giờ cho người lạ vào nhà đâu.

4.      Có một  số đứa ở tuổi chúng con đã phải đi làm rồi đấy.

5.      Chúng con sẽ hàng ngày gọi điện cho bố mẹ mà.

6.      Nếu lúc nào bố mẹ cũng lo cho con thì con làm sao học được cách tự lập.

7.      Chắc bố mẹ biết đấy, con có suốt ngày ngồi trước vô tuyến truyền hình đâu.

 

Trong 7 câu trên, câu nào là lý lẽ, câu nào chỉ là lời khẳng định ?

Em hãy đoán xem, bố mẹ của các bạn ấy có thể trả lời như thế nào với từng lập luận của Hương và Lan ?

 

Trong tranh luận, em có thể sử dụng một số cách nói sau đây:

a)      Trích những câu nói nổi tiếng ( Ngay từ thời thượng cổ, Platon đã khẳng định ......)

b)      So sánh (Cậu cứ giả vờ ngây thơ như  trẻ em ấy....)

c)      Cô lập hoá đối thủ  (Chỉ những người càn mới cố cãi như vậy ...)

d)      Phóng đại  (Bọn trẻ ngày nay chả tôn trọng người già gì cả...)

e)      Ðúng rồi, nhưng mà ... (Nhận xét của cậu nói chung là đúng, nhưng ở điểm .....)

f)        Yêu cầu đi vào vấn đề (Những chuyện riêng tư như vậy hãy để ngoài lề đi, chúng ta tập trung vào vấn đề chính ...)

g)      Làm cho dịu vấn đề  (Quan điểm như thế không phải là sai ...)

 

Chú ý:

Có những vấn đề mà thông qua tranh luận vẫn không dẫn tới thống nhất. Tranh luận trong những trường hợp này có tác dụng làm sáng tỏ vấn đề, hiểu thêm tính đa dạng của vấn đề, nên yêu cầu “ai thắng ai” không quan trọng nữa. Thông qua đối thoại, chúng ta thu thập được tư liệu phong phú hơn để đánh giá những vấn đề cuộc sống chính xác hơn. Chẳng hạn, lối sống của châu Á và châu AÂu , hay đánh giá về cái đẹp là vấn đề sở thích riêng của mỗi cá nhân.